Bàn về nguồn gốc chữ đơn âm đa nghĩa trong tiếng Hán hiện đại

Brief discussion on the origin of monosyllabic and polysemous characters in modern Chinese

TS. Nguyễn Thanh Tùng, TS. Trần Thị Hải Anh

Trường Đại học Hòa Bình

Tác giả liên hệ: nttung@daihochoabinh.edu.vn

Ngày nhận: 07/5/2025

Ngày nhận bản sửa: 10/6/2025

Ngày duyệt đăng: 24/6/2025

Tóm tắt

Trong tiếng Hán hiện đại, có chữ Hán đơn âm đơn nghĩa, cũng có chữ Hán đa âm đa nghĩa, nhưng số lượng chiếm nhiều nhất vẫn là những chữ Hán đơn âm đa nghĩa. Tuy nhiên, khi tìm hiểu các tư liệu như từ điển, vận thư, điển tịch cổ v.v. thì người viết phát hiện thấy phần lớn những chữ Hán đơn âm đa nghĩa ngày nay là những chữ Hán đa âm đa nghĩa ở thời trung thượng cổ. Do đó, người viết kết hợp với việc nghiên cứu âm Hán Việt và Hán Việt cổ, sơ bộ chỉ ra chữ đơn âm đa nghĩa trong tiếng Hán hiện đại có nguồn gốc từ chữ đơn âm đơn nghĩa, chữ đa âm đa nghĩa, chữ thay thế đồng âm, hay từ việc quy phạm hóa âm đọc; đồng thời, tiến hành phân loại các chữ đơn âm đa nghĩa trong tiếng Hán, cũng như chỉ ra các nguyên nhân dẫn đến chữ đơn âm đa nghĩa trong tiếng Hán hiện đại. Việc này giúp ích cho việc học và hiểu nghĩa chữ Hán sâu hơn, nhất là, khi đọc và dịch nghĩa các văn bản Hán cổ.

Từ khóa: Âm Hán Việt cổ, đa âm, đa nghĩa, đơn âm, đơn nghĩa.

Abstract

In modern Chinese, a diverse array of characters exists, encompassing monosyllabic-monosemantic and polysyllabic-polysemous variations, with the predominant category being monosyllabic-polysemous characters. However, when studying documents such as dictionaries, rhyme dictionaries, ancient classics, etc., the author discovered that most of today’s monosyllabic-polysemous Chinese characters are polysyllabic-polysemous Chinese characters from the Middle Chinese and Old Chinese. Therefore, the author in combination with research of Sino-Vietnamese and Old Sino-Vietnamese sounds, preliminarily points out the monosyllabic-polysemous characters in modern Chinese originated from monosyllabic-monosemantic characters, polysyllabic-polysemous characters, homophone substitutes characters, or from the standardization of pronunciation; at the same time, classifies the monosyllabic-polysemous characters in Chinese, as well as points out the causes leading to monosyllabic-polysemous characters in modern Chinese. This helps in learning and understanding the meaning of Chinese characters more deeply, especially when reading and translating ancient Chinese texts.

Keywords: Old Sino-Vietnamese, polysyllabic, polysemous, monosyllabic, monosemantic.

Toàn văn